دوازدهم شهریور، روز بهورز فرصت مغتنمی است برای پاسداشت مجاهدت‌های این قشر و مروری بر دغدغه‌های صنفی آن‌ها.
دغدغه‌های شغلی بهورزان
با گذشت ۳۹سال از آغاز فعالیت بهورزان در نظام سلامت و رفع بسیاری از مشکلات نظام سلامت با تلاش ایشان، بهورزان مشکلات شغلی و حرفه‌ای متعددی دارند، به‌طوری که طاهره حیدری، بهورز خانه بهداشت یاتان (مرکز جوشقان) به ما می‌گوید: مهم‌ترین دغدغه بهورزان مسئله حقوق و دستمزد اندکی است که در برابر هشت ساعت کار روزانه دریافت می‌کنند.
وی که ۳۰سال سابقه بهورزی در خانه بهداشت بخش مرکزی ساوه را دارد، با اشاره به سخت و پیچیده بودن وظایف بهورزان می‌گوید: هر خانه بهداشت یک بهورز آقا و یک بهورز خانم دارد و خدمات بهورزان، تمام گروه‌های سنی را دربرمی‌گیرد و همین گستردگی وظایف، موجب خستگی آن‌ها می‌شود.
خانم حیدری ادامه می‌دهد: بهورزی طیف گسترده‌ای از خدمات بهداشتی، از واکسیناسیون کودکان از تولد تا ۶ سالگی و ۶ تا ۱۴ سالگی تا مراقبت از رشد اطفال زیر دو سال ازجمله پیگیری قد و وزن آن‌ها، مراقبت از مادران باردار، بهداشت دهان و دندان دانش‌آموزان، بازرسی بهداشت حرفه‌ای و محیط روستا و همچنین مراقبت از سایر گروه‌های سنی در زمینه بیماری‌های غیرواگیر مثل کنترل فشار خون و دیابت را شامل می‌شود. ضمن آنکه هنگام شیوع بیماری‌های واگیردار مانند کرونا وظیفه آموزش رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی با هدف پیشگیری از گسترش بیماری در منطقه برعهده بهورزان خانه بهداشت است؛ با این حال جزو اقشار فرودست کادر بهداشتی از نظر میزان دستمزد محسوب می‌شوند.
بهورزان موظف‌اند خدمات بهداشتی را به درِ منزل افراد زیرپوشش ببرند
زهرا کریمی، بهورز جوانی که والدینش نیز هر دو بهورز هستند و با فوق‌دیپلم بهورزی و گذراندن دوره‌های بهورزی در یکی از آموزشگاه‌های زیرنظر وزارت بهداشت، به عنوان بهورز خانه بهداشت روستایی استخدام مرکز بهداشت شده، به ما می‌گوید: اگر فردی برای دریافت خدمات مانند واکسیناسیون، فشارخون، دیابت و یا دریافت مراقبت‌ها به بهورز مراجعه نکند، بهورز موظف است خدمت را به در منازل او ببرد. به‌طوری که بسیاری از بهورزان در ایام کرونا به منزل سالمندان و بیماران ناتوان می‌رفتند، واکسیناسیون آن‌ها را انجام می‌دادند و جویای احوالشان بودند. به این ترتیب به دلیل پراکندگی بالای جمعیت روستایی، در بعضی از روستاها بهورزان مجبور بودند مسیرهای طولانی را طی کنند تا بتوانند خدماتی مثل واکسیناسیون را به طور کامل پوشش دهند که معمولاً در چنین شرایطی با همکاری نکردن مردم مواجه می‌شوند و این یکی از دغدغه‌های شغلی بهورزان است.
کریمی ادامه می‌دهد: یکی از شرایط استخدام بهورز در خانه‌های بهداشت، سکونت در همان منطقه روستایی است و بهورزان باید بومی منطقه باشند تا با شناختی که از مردم روستا دارند خدمات بهتری ارائه دهند، با این حال، مسئولان برای این قشر و خانواده آن‌ها تمهیدات رفاهی و آموزشی در نظر نگرفته‌اند و فرزندان بهورزان برای استفاده از امکاناتی مانند کلاس زبان و کنکور مجبور هستند همواره بین شهر و روستا در تردد باشند.
نقش بهورزان در رتبه‌بندی کاهش مرگ‌ومیر مادران ایرانی
محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار ایران با اشاره به خدمات بسیار ارزشمند بهورزان در حوزه بهداشت، به ما می‌گوید: نتایج تحقیق گسترده وزارت بهداشت در سال۱۳۶۳، برای آگاهی از وضعیت خدمات بهداشتی و درمانی نشان داد ۴۰درصد از مرگ‌ومیرهای کودکان کشور در پنج سال نخست تولد و۸۰درصد آن پیش از رسیدن به یک سالگی اتفاق می‌افتد که می‌توان با آموزش‌های ساده و اولیه از وقوع این مرگ‌ومیرها پیشگیری کرد. نتایج این تحقیق سرآغاز تلاش در مسیر راه‌اندازی شبکه‌های بهداشتی درمانی به نام «خانه بهداشت» در روستاهای کشور و تربیت نیروهای اصیل و بومی به نام «بهورز» شد.
به گفته شریفی مقدم، همکاران بهورز خانم در ارتباطی صمیمی با مادران روستایی و تلاشی گسترده، توانستند میزان مرگ‌ومیر مادران ناشی از عوارض حاملگی و زایمان را از ۱۴۰مورد در ۱۰۰هزار تولد زنده در سال۱۳۶۳ به ۵۴مورد در ۱۰۰هزار تولد زنده در سال۱۳۷۰ کاهش دهند و این به معنای پیشگیری از مرگ هزار و ۷۲۰ مادر در سال بود. این آمار در سال‌های بعد نیز پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشت. همچنین مرگ‌ومیر کودکان زیر پنج سال نیز از ۲۰۰نفر در هر هزار نفر به ۲۵نفر در هزار نفر کاهش یافت و موجب شد ایران در رتبه‌بندی کاهش مرگ‌ومیر مادران در سطح بین‌الملل مطرح شود. ضمن آنکه واکسیناسیون کودکان و آموزش مادران نیز در زمینه رعایت بهداشت، از مهم‌ترین وظایف بهورزان است. در ایام کرونا نیز آن‌ها نقش مؤثری در واکسیناسیون مردم روستا و آموزش دستورالعمل‌های بهداشتی به منظور پیشگیری از شیوع این بیماری ایفا کرده‌اند. باوجود همه این تلاش‌ها و خدمات ارزشمندی که بهیاران در ۳۹سال گذشته در حوزه بهداشت ارائه داده‌اند و دغدغه‌های حرفه‌ای و موانع خدمتی متعدد، هنوز یک انجمن صنفی ندارند. لازم است مسئولان به مشکلات بهورزان توجه بیشتری داشته باشند و موانع خدمتی این عزیزان را برطرف کنند.
بهورزان؛ مؤثرترین نیروهای حوزه بهداشت
محسن بارونی، رئیس مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت نیز در خصوص نقش بهورزان در نظام سلامت به ما می‌گوید: بهورزان نخستین سطح تماس شبکه بهداشت با مردم هستند که سابقه بسیار درخشانی در کنترل بیماری‌های غیرواگیر، همه‌گیری‌های مختلف مانند مالاریا، پیگیری درمان بیماران مبتلا به سل و کرونا، واکسیناسیون و کاهش مرگ‌ومیر مادران در شبکه بهداشت ایران دارند و مورد تأیید سازمان جهانی بهداشت و یونیسف نیز هستند و نکته حائز اهمیت اینکه واژه بهورز در متون بین‌المللی نیز با همین واژه شناخته شده است.
بارونی ادامه می‌دهد: همه سیاست‌های حوزه بهداشت وزارتخانه در روستاها و شهرهای دارای جمعیت کمتر از ۲۰هزار نفر توسط بهورزان پیاده‌سازی و اجرا می‌شود و یکی از افتخارات حوزه بهداشت همین بهورزان هستند.
۱۹هزار خانه بهداشت در روستاهای کشور فعال است که براساس ساختار شبکه بهداشت باید هر خانه بهداشت یک بهورز خانم و یک بهورز آقا داشته باشد؛ البته برخی مناطق به دلیل پایین بودن جمعیت، فقط یک بهورز خانم دارند. براساس آخرین آمار، هم‌اکنون ۲۹هزار بهورز داریم که تلاش آن‌ها در دورافتاده‌ترین مناطق موجب شده خدمات بهداشتی به همه روستاییان و مرزنشینان ارائه و از شیوع بیماری در کل جامعه پیشگیری شود؛ در واقع بهورزان علاوه بر سلامت روستاییان، به تأمین سلامت جامعه شهری نیز کمک می‌کنند، زیرا بیماری حد و مرز نمی‌شناسد و در صورت رعایت نکردن بهداشت و نبود مراقبت‌های بهداشتی در شهر و روستا، همه مردم در معرض خطر ابتلا به انواع بیماری‌ها قرار می‌گیرند.
رئیس مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت در پاسخ به این پرسش که چرا عملکرد بهورزان در دو دهه اخیر در مقایسه با دهه‌های ۶۰ و ۷۰ کمرنگ‌تر شده، اظهار می‌کند: به نظر من این‌طور نیست، زیرا با آغاز طرح پزشک خانواده از سال ۱۳۸۴ نقش بهورزان بسیار پررنگ‌تر از پیش شد، با این حال به دلیل اینکه بسیاری از مردم روستا به شهرها مهاجرت کرددند و برخی از روستاهای کشور خالی از سکنه شدند، برخی از بهورزان به مناطق شهری منتقل شدند و به عنوان مراقب سلامت در شهرها ارائه خدمت می‌کنند. هم اکنون ۴۳.۵میلیون نفر از جمعیت کشور زیرپوشش پزشک خانواده هستند که برخی از بهورزان در تیم‌های پزشکی خانواده مستقر هستند و به عنوان مراقب سلامت به مردم زیرپوشش ارائه خدمت می‌کنند. بنابراین نه تنها نقش بهورزان در حوزه بهداشت کمرنگ‌تر نشده، بلکه افراد زیرپوشش آن‌ها در مقایسه با دهه‌های ۶۰ و ۷۰ نیز افزایش یافته است. ضمن آنکه در دهه ۶۰ و ۷۰ بسیاری از بهورزان ما دیپلم بودند، اما اکنون بیشتر بهورزان دارای مدرک تحصیلی کارشناسی هستند که علاوه بر آن، دوره‌های تخصصی بهورزی را در آموزشگاه‌های بهورزی مورد تأیید وزارت بهداشت گذرانده و پس از قبولی در آزمون نهایی، در خانه‌های بهداشت و مراکز جامع خدمات روستایی مستقر و مشغول به کار شده‌اند.
خبرهای خوش برای بهورزان
این مسئول در خصوص خبرهایی که هر از گاهی در خصوص حذف رشته‌هایی مثل بهیاری و بهورزی منتشر می‌شود، می‌گوید: بهورزی و بهیاری دو رشته کاملاً متفاوت هستند و تاکنون خبری درباره حذف رشته بهورزی منتشر نشده، زیرا بهورز یک رده شغلی در حوزه بهداشت است که نخستین سطح ارائه خدمات بهداشتی به روستاییان در خانه‌های بهداشت محسوب می‌شود و شرح وظایف بهورزان با پرستاران و بهیاران کاملاً متفاوت است، اما بهیاران نیروهایی هستند که به دلیل کمبود پرستار در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مشغول به کار هستند و شرح وظایفی کاملاً متفاوت با بهورزان دارند.
بارونی ادامه می‌دهد: امسال خبرهای خوش متعددی برای این عزیزان در روز بهورز داریم و با توجه به اینکه در سال‌های گذشته بسیاری از بهورزان ادامه تحصیل داده، اما مدرک تحصیلی آن‌ها اعمال نشده است، در تلاشیم با اعمال مدارک تحصیلی بهورزان در حکم حقوقی‌شان، تا حدی حقوق آن‌ها را افزایش دهیم.
وی همچنین با تأکید بر اهمیت نقش بهورزان در اجرای سیاست‌های کلی جوانی جمعیت اضافه می‌کند: امسال یک پرداخت پلکانی در حقوق بهورزان فعال در حوزه جوانی جمعیت داریم که شامل همه بهورزان فعال در این حوزه خواهد شد.
نظر شما